अन्तिम मल्लकालिन नमुना: सुवर्णद्वार/ लुः ध्वाका ( About golden gate of Bhaktapur) l Ancient Nepal


सुवर्णद्वार भक्तपुर राजदरबारको मुख्यद्वारको रुपमा रहेको छ। यस द्वार लाइ सुबर्द्वार भन्नुको मतलब सुनको ढोका भन्ने बुझिन्छ। मल्लकालको अन्तिम समयमा बनेको यो कला नेपालमा मात्र नभई विश्वभर प्रख्यात रहेको छ। पूर्वपट्टि पचपन्नझ्याले दरबार र पछिममा सिंहध्वाखा दरवारको बीचमा रहेको यस द्वारको उत्तर भागमा यमद्वार चोक रहेको छ भने दक्षिणमा ठुलो खुल्ला ठाउँ रहेको छ।

 भिडियोको रुपमा हेर्न तल क्लिक गर्नुहोला
 उक्त समयमा पाटनको निवाहरुले यस सुवर्णद्वारा नेपाल सम्वत ८७१ मा बनाउन सुरु गरी ८७४ मा सकेका थिए। यस द्वार बनाउन तीन वर्ष लागेको थियो। यद्यपि यसलाई रणजीत मल्लको पालामा बनाए तापनि यसको परिकल्पना भने नेपाल सम्बत ७६६ मा जगज्योति मल्लले गरेका थिए। उनले ललितपुरको क्वावहालबाट केहि निवाहरुलाई(गुणसिहदेव र भावदेव) भक्तपुरमा ल्याई सुवर्ण द्वारको सानो नमुना बनाउन लगाएका थिए। तर उक्त समयमा त्यस सुवर्ण द्वार बन्न सकेन। र  पछि जगज्योति मल्लकै पालामा ल्याएका निवाहरुको सन्तान नै रणजित मल्लको पालामा उक्त द्वारा निर्माण गरेका थिए। तत्कालीन समयमा रणजित मल्लले यो सुवर्ण द्वारा मनाउन बनाउनुको मुख्य प्रयोजन के थियो भने, त्यस समयमा विभिन्न प्रदेशहरुबाट धेरै कर उठेको तथा तिब्बतसँग पनि राम्रो व्यापार भएका कारण यसवर्ष त्यसबेला आर्थिक लाभ निकै रहेको थियो। साथै तिब्बतमा चाँदीका मुद्राहरू पनि धेरै प्रचलन बढेका थिए। जसको कारण नाफा भएको थियो र यहि बेलामा उनले सुर्वणद्वार बनाएका हुन्। उनले त्यस दिनदेखि आर्को एक थापुजा(पैष शुदी ५) पनि तलेजु मन्दिरमा थपेका थिए, जसको पूजाआजा हालसम्म पनि हुँदै आएको छ।

  पुर्खाहरुले सोचेको तर बन्न पाएको यस सुवर्ण द्वारा आफ्नो पालामा बनेका कारण रणजित मल्लले यो ढोका बनाइदिने कार्यगढहरुलाई जेतवर्ण महाविहार र  खैमाबहाल निर्माण गराए र केही जग्गाहरु पनि प्रदान गरेका थिए। यस द्वार मल्लकालीन दरबारहरु मध्ये केही विशिष्ट रहेको थियो किनभने अरु कुनैपनि मलद्वार हरुमा सुनको ढोका थिएन र प्रथम पटक यहाँ सुनको ढोका बनेका कारण उनको फूर्ति बढेको थियो। उनले उक्त समयमा उनको राज्यअन्तर्गत पर्ने उत्ततिरको प्रदेशहरू आफ्नै अधिकारमा आएको कारण उनले दरबारमा पत्निसंग एक कोटयाहुति यज्ञ गरे। त्यसैकारणले सुवर्णद्वारको अगाडि रहेको अभिलेखमा उनले उनको राज्य पूर्वमा नाल्दुम, पश्चिममा दुधकोसी र दोलखासम्म रहेको भनेर लेखेका छन्। यस सुबर्णद्वार मल्लकालको एक उत्कृष्ट नमुनाको रुपमा पनि देखिन्छ।

 भिडियोको रुपमा हेर्न तल क्लिक गर्नुहोला
https://youtu.be/oAtykrh2qDw
   यस द्वारमा विभिन्न कलाकृतिहरू छन्। तोरणमा भित्र तलेजुको प्रतीक देखाउने वैष्णवीको मूर्ति छ भने दायाँबायाँ गंगा जमुनाका मूर्तिहरु रहेका छन्। यस सुवर्ण द्वारको तोरण मुनिको द्वारको दायाँबायाँ नै विभिन्न प्रकारका देवी देवताहरुको रहेका छन्। जसको बायाँमा माथिबाट काली, गणेश, भैरव, कलश, कुबेर र सिंह छन् भने बायाँपट्टि कालि, कुमार, भगवती, कलश, कुबेर र सिंह रहेका छन्। यस्तै मल्ल राजाहरूले आफुलाई भगवान रामचन्द्रका वंश देखाउनको रुपमा हनुमानको आकृति पनि ढोकामा राखिएको छ । यस्तै तीन वटा गजुर सहित अरु विभिन्न आकृतिहरु कुँदिएको यस सुवर्ण द्वारा मल्लकालिन कलाको एक उत्कृष्ट नमुनाको रुपमा आजसम्म पनि रहेको छ।
भिडियोको रुपमा हेर्न तल क्लिक गर्नुहोला


If you don't have intrest in blog, then follow us on SOCIAL MEDIA:

REFERENCES:
shrestha puroshottam.suvarnaduar.Ancient nepal
sakhya.tej ratna.suvarnaduar ra neba sakhya

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

हलेसी महादेवको उत्पति र इतिहास I History of Halesi Mahadev I Ancient Nepal

Image
सन्तान नहुनेलाई सन्तान दिने, दुःखीको कल्याण गर्ने तथा दुःख नष्ट गर्ने खोटाङ जिल्लामा रहेको हलेसी महादेव मन्दिर एक प्रमुख तीर्थस्थल रहेको छ। रामनवमी, बाला चतुर्थी, तिज र शिवरात्रीमा मेला लाग्ने यस तीर्थस्थल नेपालमा मात्र नभई भारत, भुटान तथा अन्य देशहरूमा पनि चर्चित रहेको छ। भिरालो तथा खोलानाला को बीचमा अवस्थित यस हलेसी महादेवको गुफा समुद्री तहबाट ३१०० माथि देखि ४७०० फिटको उचाइमा रहेको छ। पढ्न अल्छी लाग्छ भने, भिडियोको रुपमा हेर्न तल क्लिक गर्नुहोस  हलेसी महादेव को उत्पत्ति बारे कुरा गर्ने हो भने यसको उल्लेख पुराणहरुमा पाउन सकिन्छ। पौराणिककालमा वृकासुर नाम गरेको राक्षसले दिव्य बाह्र हजार वर्षसम्म तपस्या गरी महादेवबाट जसको टाउकोमा हात राखु त्यो भस्म होस भन्ने वरदान पायो। पार्वतीलाई आफ्नो बनाउन खोजी महादेवलाई नै भष्म गर्न महादेवलाइ लखट्न थाल्यो। महादेव दुधकोशी बाटो उकालो चढी सुन्दर हलेसीको थुम्कोमा आफ्नो त्रिशुलले एक लामो ठाडो गुफा बनाई भित्र छिरी बस्नु भयो। आफ्ना बसाहा, नाग तथा अन्य गणहरुलाई राक्षेस आएमा बाजा बजाई संकेत दिनु भनी त्यहाँबाट अर्को प्वालबाट निस्कि अर्को गुफामा...
Read more

के हो बिक्रम सम्बत? कसले चलायो बिक्रम सम्बत | About Bikram Sambat | Ancient Nepal

Image
नेपालले मान्दै आएको राष्ट्रिय संम्वत विक्रम  १२ महिना तथा सुर्यलाइ प्रमुख मानी चल्ने गर्दछ।  यस सम्बत हाल नेपालको राष्ट्रिय सम्बतको रुपमा चल्दै आइरहेको छ। यसको उद्गम स्थल कतिले भारत पनि भनेका छन् भने कतिले नेपाल नै भन्छन्। पढ्न अल्छी लाग्छ भने, भिडियोको रुपमा हेर्न तल क्लिक गर्नुहोस   नाम बिक्रम भएका कारण यसको स्थापना भारतका राजा विक्रमादित्यले गरिएको मानिन्छ। यद्यपि कोहीले  चन्द्रगुप्तले नै आफ्नो नाम विक्रमादित्य राखी उनिले नै यो सम्बत चलेको मानिन्छ। तर यथार्थमा भारतीय राजाले यो सम्बन्ध सुरु गरेको नभई नेपालको आफ्नै मौलिक सम्वत्को रुपमा रहेको छ। जसरी नेपाल संवत् नेपालको आफ्नै मौलिक सम्वत् हो यसरी नै विक्रम संम्वत पनि नेपालको आफ्नै मौलिक संम्वत हो। सर्वप्रथम हामी विक्रम संम्वतलाई बुझौ। विसं शक संवत् भन्दा १३५ वर्षअगाडि तथा नेपाल संवत् भन्दा ९३६ वर्षअगाडि र इस्वी सम्बत भन्दा ५६ बर्ष ८ महिना १५ दिन अगाडि रहेको छ। यो सूर्यको गतिअनुसार चल्दछ र यसको तिथिमिति यसै  अनुसार मिलेको छ। जसको कारण एक वर्षमा ३६५ दिन रहेको छ भने उत्तरआम्नाय तथा दक्षिणआम्नाय पन...
Read more

कसरी सुरु भयो स्वस्थानी कथा? orgin of swasthani katha | Ancient Nepal

Image
  आजबाट श्रीस्वस्थानी ब्रतकथा सुरु भएको छ। पुष शुक्ल पूर्णिमादेखि माघ शुक्ल पूर्णिमा, एक महिनासम्म यो व्रत लिने गरिन्छ। यस व्रत विधिमा माधवनारायणको पूजा गरिन्छ भने नेपालीहरुले स्वस्थानीको व्रत कथा सुन्ने गर्दछन्। यो स्वस्थानी कथा कहाँबाट उत्पत्ति भयो भन्ने कुरामा अझै पनि थुप्रै मत रहेका छन्। तर स्वस्थानी कथा भने नेपालमै उत्पत्ति भएकोमा दुई मत छैन। स्वस्थानीको उल्लेख अरु कुनै वेद पुराण तथा अन्य कुनै वैदीक साहित्यमा नभएका कारण यो यहीको स्थानीय कथाको रुपमा चिनिएको छ।  सबैभन्दा पुरानो प्रती बि.स १६२९ को संस्कृत भाषाको स्वस्थानी भेटिएको छ। यद्यपि यो भन्दा केही पुराना हस्तलेखित ग्रन्थमा पनि यस्को उल्लेख परेको छ तर पुष्टि भने भएको छैन।  श्री स्वस्थानीको थुप्रै प्रती सन् १९७० को दशकमा भेटिएको थियो। सन् १९७५ देखि २० वर्षसम्म नेपालमा रहेका थुप्रै प्राचीन हस्तलिखित ग्रन्थहरू नेपाल र जर्मन सरकार मिलेर सबैलाई डिजिटलाइजेसन गरिएको थियो। उक्त समूहमा जर्मन सरकारले स्वस्थानीका थुप्रै प्रतिहरु भेटिएको उल्लेख गरिएको थियो। उक्त समयमा जम्मा जम्मी ६२० वटाजति पन्नाहरु रहेको बताइएको थियो। तर आजसम...
Read more